5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu Kapsamında Sahipsiz ve Başıboş Köpek Sorunları

Yazı içeriğine geçmeden önce kısa tanımlamalara yer verilecektir.

Mevzuata göre sahipsiz hayvan, sahipli hayvanlar dışında kalan evcil hayvanları tanımlamaktadır.

İl hayvanları koruma kurulu, İl sınırları içinde hayvanların korunmasından ve sahipsiz hayvanlardan kaynaklı sorunların tespiti ve çözümlerine yönelik çalışmaları yürütmek üzere oluşturulan ve insan, hayvan ve çevre sağlığına ilişkin önlemleri belirlemekle görevli kurul olarak tanımlanmaktadır. İnsan, hayvan ve çevre sağlığına ilişkin olarak hayvanların korunmasından ve sahipsiz hayvanlardan kaynaklı sorunlar ile çözümlerine yönelik olarak her ilde valinin başkanlığında il hayvanları koruma kurulu oluşturulur.
5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ve Uygulama Yönetmeliğine göre; Yerel yönetimlerin makale konusu kapsamında görev ve sorumlulukları, sahipsiz veya güçten düşmüş hayvanları 5199 saylı Kanun hükümlerince toplatmak suretiyle çalışma izni alarak kurmuş oldukları hayvan bakımevlerine getirmek. İl hayvanları koruma kurulu kararlarına uymak. Yerel yönetimlerde sahipsiz veya güçten düşmüş hayvanların toplatılması için ihtiyacı karşılayacak bir toplama ekibi kurulur.

5199 sayılı Kanun ve bu Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığını denetleme yetkisi Tarım ve Orman Bakanlığına aittir. Bakanlık bu yetkisini gerektiğinde mahallin en büyük mülkî amirine devredebilir.

Yönetmeliğin 5. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde; “Yerel hayvan koruma görevlileri ve gönüllü kuruluşlar ile işbirliği yaparak sahipsiz hayvanların kontrolünü takip etmek” İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün görev ve sorumlulukları arasında sayılmıştır. Yönetmeliğin 6. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde ise; hayvanların korunması, sorunların tespiti ve çözümlerini karara bağlamanın, her ilde valinin başkanı olduğu il hayvan koruma kurulunun görev ve sorumlulukları arasında olduğu belirtilmiştir.

Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinden, sahipsiz hayvanların çevreye verebilecekleri olumsuz etkilerinin giderilmesi amacıyla kontrolü, korunması, sorunların tespiti ve çözümlerini karara bağlamada valiliklerin de görev ve sorumluluklarının bulunduğunu söylemek mümkündür.

Başta köpekler olmak üzere sahipsiz hayvanların bakım ve gözetimi, korunması, saldırgan olanlarının eğitilmesi ve sahiplendirilmeleri, hayvan bakımevlerinin kurulması vb. birtakım görev ve sorumlulukların müşterek olarak valiliklere, büyükşehir ve ilçe belediyelerine ait olduğu anlaşılmaktadır. Bu kurumlardan birinin görev ve sorumluluğunu ihmal etmesi, diğer kurumunda konuya ilişkin görevi gereği gibi ifasını engelleyecektir.

Sahipsiz köpeklerin insanlara veya hayvanlara zarar vermesi ise, sahipsiz hayvanların çevreye verebilecekleri olumsuz etkilerinin giderilmesinde valiliklerin, büyükşehir ve ilçe belediyelerinin bu konudaki görev ve sorumluluklarını eş güdüm içerisinde tam olarak yerine getirilmediğini göstermektedir. Kamu idareleri, yapmakla yükümlü bulundukları hizmetleri gereği gibi ifa etmekle beraber bu hizmetin işleyişini sürekli olarak kontrol etmek ve hizmetin yürütülmesi sırasında gerekli önlemleri almakla da yükümlüdür. İdarece bu yükümlülüğünün yerine getirilmemesi suretiyle hizmetin kötü veya geç işlemesi ya da gereği gibi işlememesi sonucunda bir zarara sebebiyet verilmiş olması, idareye hizmet kusuru nedeniyle meydana gelen maddi veya manevi zararları tazmin sorumluluğu yükler.

Günümüzde sahipsiz köpeklerin kişilere saldırması sonucu yaralanma ve hatta ölüm olaylarının meydana geldiği görülmektedir. Veteriner Hekimler Derneği raporuna göre, Türkiye’de yaklaşık olarak 6,5 milyon sahipsiz farklı bir ifade ile başıboş köpek olduğu bildiriliyor.  Sahipsiz, başıboş köpeklerden insanlara geçen sayısız hastalıkta bu raporda ayrıntıları ile açıklanıyor. Konunun bu boyutu farklı ve çok yönlü değerlendirilmesi gerekeceğinden yazımız dışında tutulmuştur.

Türkiye’de sokak köpeği sorunu wikipedia gibi sosyal mecralarda da geniş yankı uyandırmasına karşı, başıboş, sahipsiz ve saldırgan köpeklerin insanların hayatını tehdit ettiği maalesef görmezden geliniyor. Başıboş köpek saldırılarıyla ilgili tarafımızın mağdur vatandaşların vekili olarak dahil olduğu hukuksal süreçler söz konusudur. İlgili haber linklerini, vatandaşların çaresizlikleri ve kimi yetkililerin sorumsuzluklarının tespiti açısından burada paylaşacağız.

Her şey saniyeler içinde yaşandı! Üniversiteli genç ölümden döndü

Kırıkkale’de sahipsiz köpeklerden kaçarken istinat duvarından düşen üniversite öğrencisi yaralandı

Kırıkkale’de Öğrenciye Köpek Saldırısı Şoku

Kırıkkale Üniversitesinde Köpek saldırısı

Kırıkkale Üniversitesi yerleşkesinde sahipsiz köpeklerden kaçarken istinat duvarından düşen 18 yaşındaki öğrenci yaralandı

Bir sahipsiz köpek faciası da Kırıkkale’den

Üniversite öğrencisine yine köpek saldırdı!

Başıboş köpeklerden kaçan genç düşerek yaralandı

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; çevre ve çevre sağlığı hizmetlerini yapmak veya yaptırmak belediyenin görev ve sorumlulukları arasındadır. Aynı Kanunun 15. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde ise, belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak belediyenin yetki ve imtiyazları arasında yer almaktadır.

5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nun 1’inci maddesinin 1’inci fıkrasına eklenen ‘İnsan, hayvan ve çevre sağlığı gözetilmek kaydıyla’ düzenlemesi ve kontrolsüz bir şekilde köpek beslemenin kişi ve toplum sağlığını olumsuz anlamda etkileyeceğinden ne sokaklarda ne de üniversite kampüslerinde köpek beslenmesi kabul edilemez. Hayvan haklarının korunması, bulaşıcı hastalık risklerinin azaltılması ve toplum sağlığının gözetilmesi için sahipsiz veya güçten düşmüş hayvanların toplanması ve bakımevlerine götürülmesi görev ve sorumluluğu verilen belediyelerinde görevlerini yerine getirmesi gerekmektedir. Maalesef, sahipsiz, başıboş köpeklerle ilgili alınan tedbirleri denetleme sorumlulukları da mahalli mülki amirler tarafından tam olarak yerine getirilmediğinde; istenmeyen ve insanların maddi/manevi zarar görmesine neden olan sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Bu doğrultuda, mevzuat hükümleri sanılanın aksine yeterli olup gerekli sorumluluk ve yetki paylaşımını yapmaktadır. Asıl sorun bu sorumluluklarını yerini getirmeyen yukarıda bahsettiğimiz yetkililerin  duyarsızlıklarından, ihmallerinden kaynaklanmaktadır. Sahipsiz, başıboş köpekler ile ilgili alınan kararların hayata geçirilmesi sürecinde belediyeler başta olmak üzere görevli kamu kurum ve kuruluşları, mevzuatta belirlenen görev ve sorumluluklarını tavizsiz bir şekilde yerine getirmelidir. Bahsi geçen kurum ve kuruluşların sorumluluklarını yerine getirilmemesi halinde bu durumun bir yaptırımı var mı? sorusu akla gelmektedir. Mevzuat bu sorunun çözümü açısından da yeterlidir.

Başıboş, sahipsiz köpek saldırısına maruz kalan kişiler, sorumluların tespiti için adli birilere şikayetlerini iletebileceklerdir. Zira ceza hukuku açısından ilgili kişiler görevi kötüye kullanma ve görevi ihmal gibi suç tiplerinin faili olarak yargılanabilecekleri gibi 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanununda yer alan ve görevini yerine getirmeyen yerel yöneticiler için ayrıca cezai yaptırımlara maruz kalabileceklerdir. Aynı zaman sahipsiz, başıboş köpeklerle ilgili mevzuatın vermiş olduğu sorumlulukları yerine getirmeyen kişi/ler hakkında disiplin hukuku açısından idari soruşturmalar neticesinde disiplin cezası almaları muhtemeldir. Yine olası bir başıboş, sahipsiz köpek saldırısı neticesinde maddi ve manevi olarak zarar gören kişiler, ilgili kurumları idare mahkemesi nezdinde dava açarak tazminat alabilecektir. İdarenin ödeyeceği tazminatı kusurlu personellere rücu etmesi mümkündür.

Ülkemizde köpek saldırısı sonucu yaşanan yaralanma ve ölüm olayları kamuoyuna sık sık gelmektedir. Kontrol altına alınmayan ve sokaklara güvensiz ve kontrolsüz bir şekilde bırakılan köpekler, insanların yaşamlarını tehlikeye düşürmektedir. Sokaktaki köpeklerin kontrolsüz bir şekilde çoğalması ve bu köpeklerin beslenme ile barınma ihtiyaçlarının giderilmemesi neticesinde insanlar sokaklarda güven içerisinde yaşayamamaktadır. Başıboş köpeklerin sokaklardan toplanması ve kontrol altında tutulması zorunluluk halini almıştır. Bu konu ile ilgili yetkili kurum/kuruluş/kişilerin sorumsuzlukları nedeniyle vatandaşlar zarar görmektedir. Vatandaşlara da bu durumda görev düştüğü kanaatindeyiz, yukarıda kısaca açıklanan yükümlülüklerini yerine getirmeyen kişilerin şikayet edilmesi ve yapılan şikayetin akıbetinin takip edilmesi gereklidir.