CMK 231 – Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)

Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına(HAGB) karar verilebilir. Uzlaşmaya ilişkin hükümler saklı tutulmak üzere, hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukuki sonuç doğurmamasını ifade eder. Sanığa verilen cezanın 5 yıllık  denetim süresine (18 yaşından küçük çocuklar için bu süre 3 yıldır) tabi olunmak sureti ile sonuç doğurmaması için kişinin bu süre içinde kasıtlı olarak suç işlememesi ve yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekir. HAGB kararı ile sonuç doğuracak bir mahkeme hükmü henüz oluşmamış demektir. Sanık bu denetim süresi içerisinde kasıtlı bir suç işer ya da yükümlülüklerini yerine getirmez ise mahkeme tarafından dosya tekrar alınarak karar açıklanacaktır.

HAGB hakkında Anayasa Mahkemesinin verdiği iptal kararı 01.08.2024 tarihinde yürürlüğe girecek olup o tarihe kadar yasal olarak sanık hakkında şartları varsa HAGB kararı verilebilecektir. Anayasa Mahkemesinin iptal kararının yürürlüğe gireceği tarihten sonra mevcut CMK 231′ e dayanılarak HAGB verilemeyeceğinden kanun koyucunun bu hususta bir düzenleme yapması beklenmektedir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Kararı Verilebilmesinin Şartları

• Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,
• Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,
• Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi gerekir.
• Sanığın kabul etmemesi hâlinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmez.
• Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tâbi tutulur.
• Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez.
• Bu süre içinde bir yıldan fazla olmamak üzere mahkemenin belirleyeceği süreyle, sanığın denetimli serbestlik tedbiri olarak;
  a) Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,
  b) Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,                                                                                                                                                                    c) Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine, karar verilebilir. Denetim süresi içinde dava zamanaşımı durur.

HAGB Kararı Sonrasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararına İstinaden verilen denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir.
• Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması halinde,
  mahkeme hükmü açıklar. Ancak mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir.

HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması) Kararına İtiraz

• Sanığa yapılan tebliğ veya tefhim (kararın yüze karşı söylenmesi) ile Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına 7 gün içerisinde itiraz edilebilir. İtiraz mercii, karar ve hükmü inceler; usul ve esasa ilişkin hukuka aykırılık tespit ettiği takdirde, gerekçesini göstererek karar ve hükmü kaldırır ve gereğinin yapılması için dosyayı mahkemesine gönderir.
• HAGB kararına itiraz edilmediğinde veya yapılan itirazın reddi durumunda karar kesinleşir. Kararın kesinleşmesinin ardından da olağanüstü kanun yollarında olan Kanun Yararına Bozma yoluna gidilebilir.

HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması) Adi Sicil Kaydında İşlenir mi?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı  Sabıka Kaydında (Adli Sicil Kaydında) görünmez. HAGB kararları, adli sicil kaydında bu hükümlere özgü bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.

HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması) Kararı Verilebilecek ve Verilemeyecek Suçlar 

• Kural olarak HAGB kararı; Anayasa m.174’te koruma altına alınan inkılap kanunlarında yer alan suçlarla ilgili olarak ve ayrıca özel kanunlarda belirtilen bazı suçlara haricinde şartları varsa bütün suçlar hakkında uygulanabilir.
• Suçun taksirle ya da kasten işlenmesi HAGB kararının uygulanmasına engel değildir.
• Hapis cezasından çevrilmiş adli para cezaları için de HAGB kararı uygulanamaz.

Anayasa Mahkemesinin HAGB Hakkında Verdiği İptal Kararı

Anayasa Mahkemesinin 1/6/2023 tarihli ve E: 2022/120, K: 2023/107 sayılı Kararı ile CMK m.231 (5), (6), (7), (8), (9), (10), (11), (12), (13) ve (14) üncü fıkraları iptal edilmiştir. Bu Kararın Resmî Gazete’ de yayımlanmasından başlayarak bir yıl sonra (1/8/2024) yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır.

Karar künyesi yukarıda paylaşılan Anayasa Mahkemesinin HAGB’ ye ilişkin kararının konuyla ilgilenenlerce okunması tavsiye edilir.

HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması)İlişkin Yargı Kararları

Yargıtay 1.Ceza Dairesi, 2023/1956 K. 2023/977 E.

“…kurulan hükmün sanık hakkında hukuksal bir sonuç doğurmamasını ifade eden HAGB kararı davayı sonuçlandıran ve uyuşmazlığı çözen bir hüküm değildir. Bunun sonucu olarak, HAGB ilişkin kararlar CMK’nun 223/1 mad. sayılan hükümlerden olmadığından, bu tür kararların kanun yararına bozulması durumunda yargılamanın tekrarlanması yasağına ilişkin kurallar uygulanamayacağı gibi davanın esasını çözen bir karar bulunmadığı için verilecek hüküm veya kararlarda lehe ve aleyhe sonuçtan da söz edilemeyeceği gözetilmelidir.”

Yargıtay 7.Ceza Dairesi, 2016/21232 K. 2017/2661 E.

“… -Sanığın ihtara rağmen kaçak eşyanın ithalinden doğan vergiler toplamını ödememesi ve kamu zararını gidermemesi ayrıca sabıkasına konu ve HAGB uygulanan kararın denetim süresi içerisinde yeniden kasıtlı suç işlediği anlaşıldığından ve CMK 231/6-8 maddesi gereği yasal olanak bulunmadığından sanık hakkında CMK 231 maddesi gereği HAGB uygulanmasına yer olmadığına- şeklinde gerekçe gösterilmiş ise de, sanığın adli sicil kaydında yer alan bir kısım mahkumiyet hükmünün karar tarihi itibarıyla silinme şartlarının oluştuğu, ancak, önceki eylemi nedeniyle hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına dair karar bulunduğu, bu karar kasıtlı suçtan mahkumiyet anlamında olmadığından hükmün açıklanmasının geri bırakılmasının yeniden değerlendirilmesine engel teşkil etmediği gözetilmediği gibi, sanığın talimat mahkemesince alınan savunmasında hükmün açıklanmasının geri bırakılması müessesesinden yararlanmak istediğini ve kamu zararını da ödemek istediğini beyan ettiği nazara alınarak, eşyanın ithalinde öngörülen gümrük vergileri ve diğer eş etkili vergiler ile mali yükümlülükler toplamının kamu zararı olduğunun bildirilerek süre verilmesi ve sonucuna göre, gerektiğinde CMK’nun 231/9 maddesi de gözetilerek bir karar verilmesi gerekirken adli sicil kaydındaki hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının ve silinme koşulları oluşmuş ilamların varlığından bahisle hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına yer olmadığına karar verilmesi, yasaya aykırı,..”