Ceza Yargılamasının Disiplin Soruşturmalarına Etkisi, Disiplin Amirleri ve Disiplin Kurulları

Emniyet Disiplin Soruşturmasının Bağımsızlığı

7068 sayılı yasa  m.5-1’de “Herhangi bir fiilden dolayı ilgili hakkında yapılan adli soruşturma veya kovuşturma, aynı fiilden dolayı ayrıca disiplin soruşturması ve tahkikat yapılmasını, disiplin cezası verilmesini ve bu cezanın yerine getirilmesini engellemez.” şeklinde düzenleme içermektedir. Konuya ilişkin 657 sayılı yasa m.131 “Aynı olaydan dolayı memur hakkında ceza mahkemesinde kovuşturmaya başlanmış olması, disiplin kovuşturmasını geciktiremez.” hükmü ile disiplin soruşturması ve ceza soruşturma/kovuşturmalarının birbirinden bağımsızlığı ifade edilmiştir. Anayasa Mahkemesi, 2016/13566 başvuru numaralı kararında; “Ceza muhakemesi hukuku ve disiplin hukuku farklı kural ve ilkelere tabi disiplinlerdir. Disiplin hukuku kurumun iç düzenini korumayı amaçlayan ve bunun için kamu görevlilerinin mevzuata, çalışma düzenine, hizmetin gereklerine aykırı fiillerine yönelik olarak uygulanacak yaptırımları ve bu yaptırımların uygulanmasındaki usul ve esasları düzenleyen bir hukuk alanıdır. Bazı hâllerde ise kamu görevlisinin fiili, ceza hukuku kapsamında suç tanımına uymasının yanı sıra disiplin hukuku yönünden de sorumluluk gerektiren bir mahiyet taşıyabilir. Cezai sorumluluğunun bulunmadığı tespit edilmiş veya ceza sorumluluğu ortadan kalkmış olsa dahi aynı olaylar nedeniyle -daha hafif bir ispat külfeti temelinde- kişi hakkında başka tür bir sorumluluğun tesis edilmesinin önünde bir engel bulunmamaktadır. Bu bağlamda ceza yargılamasına konu maddi olay ve olguların disiplin hukuku esasları çerçevesinde diğer kamu makamlarınca (idari/adli) ayrıca değerlendirilmesi ve bu değerlendirme sonucunda ulaşılacak kanaate göre işlem/karar tesis edilmesi mümkündür”  değerlendirmesi ile ceza yargılaması ve disiplin soruşturmalarının hem tabi olduğu kuralların farklılığına hem de birbirlerinden bağımsızlığını ifade ettiği söylenebilir.

Ceza mahkemesinde yapılan yargılama neticesinde; çeşitli gerekçelerle  ceza sorumluluğu ortadan kalkmış olsa dahi aynı olaylar nedeniyle, polislik mesleğinin önem ve özelliği de göz önüne alınarak emniyet teşkilatı mensubu hakkında disiplin yaptırımı uygulanabilmektedir. Ancak burada somut olay özelinde; çelişkili yargı kararları, hukuki güvenlik ilkesi ve adil yargılanma hakkı gibi hukukun evrensel ilkeleri ile birlikte değerlendirilerek sonuca gidilmesi savunma açısından kullanılabilecek argümanlar olabileceği kanaatindeyim. 

Emniyet Teşkilatı Disiplin Amirleri

Emniyet Teşkilatı Disiplin Amirleri: Polis Merkezi Amiri, İlçe Emniyet Amiri, Laboratuvar Müdürü, Şube Müdürü, İlçe Emniyet Müdürü, Birinci Hukuk Müşaviri, Daire Başkanı, Eğitim ve Öğretim Kurumu Müdürleri, Polis Moral Eğitim Merkezi Müdürleri, İl Emniyet Müdürleri, Kaymakamlar, Teftiş Kurulu Başkanı, Özel Harekat Başkanı, Özel Güvenlik Denetleme Başkanı, Emniyet Genel Müdürü, Valiler, Bakan olarak sıralayabiliriz. Disiplin amirleri uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını vermeye yetkilidir. Disiplin amirleri, disipline aykırı davranışlarını öğrendikleri tarihten mevzuatta belirtilen süreler içinde disiplin soruşturmasını başlatmak ve gerekli cezayı uygulayarak disiplin cezası verme yetkisinin zaman aşımına uğramasını önlemek zorundadır. Disiplin amirinin, disiplin cezası verilecek personelden makam, rütbe veya kıdemce büyük olması ve amir konumunda bulunması gerekir.  Kaymakamlar ilçe, valiler il teşkilatındaki diğer disiplin amirlerine göre en üst disiplin amiridir. Valiler kaymakamlara, Bakan ise Emniyet Genel Müdürü ile valilere göre bir üst disiplin amiridir. Disiplin amirleri, disiplin amiri oldukları her rütbe ve derecedeki tüm personel hakkında disiplin soruşturması açabilir. Disiplin soruşturması yapma ve disiplin cezası verme görev ve yetkisi üst disiplin amirleri tarafından da kullanılabilir. Bakanlık merkez, taşra ve bağlı kuruluşları personelinden görevlendirme, atama veya herhangi bir nedenle mensubu bulunduğu teşkilat dışında görev yapanlar hakkında disiplin soruşturması fiilen görevli olduğu teşkilat bünyesinde yapılır ve disiplin soruşturma dosyası bu Kanun hükümlerine göre işlem yapılmak üzere hakkında disiplin soruşturması yapılan personelin mensubu olduğu teşkilatın yetkili disiplin amiri ve kurullarına gönderilir.

Emniyet Teşkilatı Disiplin Amirlerinin Yetkisi

• Disiplin amirleri uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını resen vermeye yetkilidir.
• Maiyetinden birinin disiplinsizlik teşkil eden bir fiilini veya mesleğe aykırı tutum ve davranışını herhangi bir şekilde öğrenen disiplin amirleri, olayın araştırılmasının gerektiğine kanaat getirirse bizzat ya da yazılı olarak görevlendireceği soruşturmacılar vasıtasıyla disiplin soruşturması yapar.
• Disiplin soruşturmacıları ve heyeti, kendilerini görevlendiren disiplin amiri adına disiplin soruşturmasıyla ilgili bilgi ve belgeleri toplama, ifade alma, tanık dinleme, bilirkişi görevlendirme, keşif yapma, hâkim veya savcı kararı gerektirmeyen durumlarda kriminal inceleme yaptırma da dahil olmak üzere her türlü inceleme yapma ve ilgili makamlarla yazışma yetkisini haizdir. Müfettişlerin özel mevzuatlarından doğan yetkileri saklıdır.
• Disiplinsizlik yaptığı tespit edilen personele disiplin amiri tarafından 7068 sayılı kanundaki esaslara uygun olarak disiplin cezası verilir.
• Disiplin amiri olarak tayin edilen unvanlara ait görevleri vekâleten, ikinci görevle, geçici görevle veya kanunlarda yazılı diğer hallerde yetkili olarak yürütenler de bu görevi yürüttükleri sürece disiplin amirlerine tanınan yetkileri kullanabilirler.
• Disiplin amirliği yetkisi devredilemez.

Emniyet Teşkilatı Disiplin Kurulları

7068 sayılı yasa m.16’ya göre; Emniyet teşkilatında, disiplin ve soruşturma işlerinde kanunlarla verilen görevleri yapmak üzere, illerde, eğitim ve öğretim kurumlarında birer polis disiplin kurulu, merkezde ayrıca Emniyet Genel Müdürlüğü Merkez Disiplin Kurulu ve Emniyet Genel Müdürlüğü Yüksek Disiplin Kurulu oluşturulur.

• İl polis disiplin kurulu, vali yardımcısının başkanlığında, İl hukuk işleri müdürü, bulunmadığı durumda il hukuk işleri şube müdürlüğünün bağlı olduğu vali yardımcısı, Emniyet müdürü veya görevlendireceği müdür yardımcılarından biri, müdür
  yardımcısı bulunmadığı durumda il emniyet kuruluşunda emniyet müdüründen sonra gelen en yüksek rütbeli, rütbelerde eşitlik varsa daha kıdemli amir,  Asayiş şube müdürü, Personel şube müdüründen oluşur.
• Emniyet Genel Müdürlüğü Merkez Disiplin Kurulu, personel işleriyle görevli genel müdür yardımcısının başkanlığında, Personel Daire Başkanı, Polis Teftiş Kurulu Başkanınca görevlendirilecek bir polis başmüfettişi, Emniyet Genel Müdürünce görevlendirilecek bir daire başkanı, Hukuk Müşavirliğinde görevli hukuk müşavirleri arasından Emniyet Genel Müdürü tarafından görevlendirilecek bir hukuk müşavirinden oluşur.
• Emniyet Genel Müdürlüğü Yüksek Disiplin Kurulu, Emniyet Genel Müdürü başkanlığında, Bakan tarafından görevlendirilecek iki emniyet genel müdür yardımcısı, Polis Teftiş Kurulu Başkanı, Birinci Hukuk Müşavirinden oluşur.

Emniyet Teşkilatı Disiplin Kurullarının Görev ve Yetkileri

• İl polis disiplin kurulları, kuruldukları il emniyet kadrosundaki; Polis memurları, çarşı ve mahalle bekçileri ile emniyet hizmetleri sınıfı dışındaki memurlara bütün disiplin cezalarını; Komiser yardımcısı, komiser ve başkomiserlere meslekten çıkarma cezası dışında kalan diğer disiplin cezalarını,
• Emniyet Genel Müdürlüğü Merkez Disiplin Kurulu; Genel Müdürlük, il, eğitim ve öğretim kurumları kadrolarındaki emniyet hizmetleri sınıfı mensuplarından 8 inci meslek derecesinden 5 inci meslek derecesine (bu derece dahil)
  kadar olan personele meslekten çıkarma cezası dışında kalan diğer disiplin cezalarını; İl emniyet kadrolarındaki komiser yardımcısı, komiser ve başkomiserler hakkında meslekten çıkarma cezasını, Emniyet Genel Müdürlüğü merkez teşkilatı ile eğitim ve öğretim kurumları kadrolarındaki komiser yardımcısı, komiser, başkomiserler ile Emniyet Genel Müdürlüğü
  merkez teşkilatında görevli polis memurları ve emniyet hizmetleri sınıfı dışındaki memurlara bütün disiplin cezalarını,
• Emniyet Genel Müdürlüğü Yüksek Disiplin Kurulu, emniyet hizmetleri sınıfında bulunanlardan; Genel Müdürlük, il, eğitim ve öğretim kurumları kadrolarındaki 8 inci meslek derecesinden 5 inci meslek derecesine (bu derece dahil) kadar olan personel hakkında meslekten çıkarma cezasını, Genel Müdürlük, il, eğitim ve öğretim kurumları kadrolarındaki 1 inci, 2 nci, 3 üncü ve 4 üncü meslek derecelerinde bulunan personel hakkında durdurma cezaları ile daha alt cezaları,
  verebilir.
•  Emniyet hizmetleri sınıfında bulunanlardan 1 inci, 2 nci, 3 üncü ve 4 üncü meslek derecelerindeki personel hakkında meslekten çıkarma cezası vermeye Bakanlık Yüksek Disiplin Kurulu yetkilidir.

Konuya İlişkin Yargı Kararları

Danıştay 2.Daire 2021/6848 E. 2022/5478 K.

“..davanın görüldüğü Hatay İdare Mahkemesince disiplin cezası vermeye yetkili disiplin kurulunun, disiplin cezasının verildiği tarihte ilgilinin görev yaptığı yerdeki disiplin kurulu olduğundan, Hatay İl Polis Disiplin Kurulu tarafından işlem tesis edilmesi gerektiği gerekçesiyle iptal kararı verilmiş ise de; .. anılan mevzuat hükmünün değerlendirilmesinden, dava konusu işleme dayanak olan memurun suç tarihinde kadrosunun bulunduğu yer disiplin kurulunun yetkili bulunduğu açık olup, davacı hakkında sonraki görev yeri disiplin kurulu olan Hatay Valiliği İl Polis Disiplin Kurulunun değil, eylemin gerçekleştiği tarihte davacının görev yaptığı yer disiplin kurulu olan Antalya Valiliği İl Polis Disiplin Kurulu tarafından işlem tesis edilmesinde hukuka aykırılık bulunmadığından, davanın esasının incelenerek bir karar verilmesi gerekirken aksi yönde verilen İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.”

Danıştay 2.Daire 2021/8671 E. 2022/4423 K.

“…Emniyet Müdürlüğünde emniyet amiri olarak görev yapan davacı hakkında “kaçakçılık yapmak veya kaçakçılarla ilişki kurmak” suçuna istinaden yapılan soruşturma sonucunda, “hizmet dışında resmi sıfatının gerektirdiği saygınlığı ve güven duygusunu sarsacak eylem ve davranışlarda bulunduğu” gerekçesiyle Emniyet Teşkilatı Disiplin Tüzüğünün 6/B-5. maddesi uyarınca ve anılan Tüzüğün 15. maddesinin uygulanması suretiyle 4 günlük maaş kesim cezası ile cezalandırılmasına ilişkin … günlü ve … sayılı Yüksek Disiplin Kurulu kararının iptali istemiyle temyizen incelenen davanın açıldığı anlaşılmıştır… Buna göre 3201 sayılı Emniyet Teşkilat Kanununun 13. maddesi uyarınca, meslek derecesi 6 olan davacıya dava konusu cezanın, yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre; il kadrolarındaki (8) inci meslek derecesinden (5) inci meslek derecesine (bu derece dahil) kadar olan personele meslekten çıkarma cezası dışında kalan disiplin cezalarını vermeye yetkili olan Emniyet Genel Müdürlüğü Merkez Disiplin Kurulunca verilmesi gerekmektedir. Bu itibarla; davacıya verilen ceza ve davacının rütbesi göz önüne alındığında, Emniyet Genel Müdürlüğü Yüksek Disiplin Kurulunca re’sen gündeme alınarak, yetkisi dışında ceza tayinine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uygunluk görülmemiştir…”