Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru

12/09/2010 tarihli 5982 sayılı kanunla 1982 Anayasasının 148 ve 149 maddelerinde yapılan değişikliklerle hukuk sistemine girmiştir. 6216 Sayılı Anayasa Mahkemesinin (AYM) Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 45. maddesi ila 51. maddeleri arasında bireysel başvuru hakkı düzenlenmiştir. Bireysel başvuru, temel hak ve özgürlükleri kamu gücünün işlem, eylem ya da ihmali nedeniyle ihlal edilen kişilerin olağan kanun yollarını tükettikten sonra başvurdukları istisnai ve ikincil nitelikte bir hak arama yolu olduğu ifade edilebilir. Başvuru usulünün hukuki açıdan şekilci şartlar içermesi ve sıklıkla mahkeme tarafından kabul edilemezlik kararı verilebildiğinden teknik detaylarına girmeden başvuruya ilişkin dikkat edilmesi gereken hususlarda soru ve cevap şeklinde kısa açıklamalar yapacağız.

Bireysel Başvuru Yoluna Hangi Haklar Bakımından Gidilebilir?

Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) kapsamındaki farklı bir ifade ile AİHS olup ve Türkiye’nin de onayladığı protokollerde  düzenlenmiş haklar ile Anayasanın temel haklar bölümünde düzenlenen haklarının kesişim noktasındaki hak/lar açısından başvuru yapabilecektir. Yaşam hakkı, işkence ve eziyet yasağı, zorla çalıştırma yasağı, kişi hürriyeti ve güvenliği, hak arama hürriyeti, suç ve cezaların kanuniliği, özel hayata, aile hayatına, konut ve haberleşmeye saygı, düşünce, din ve vicdan hürriyeti, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti, toplantı ve örgütlenme hürriyeti, mülkiyet hakkı, serbest seçim hakkı, temel hak ve hürriyetlerin korunması, eğitim ve öğretim hakkı ve ödevi, adil yargılanma hakkı, eşitlik ve etkili başvuru hakkı bu kapsamda sayılabilecek haklardan bazılarıdır.

Ne zaman AYM Bireysel Başvuru Yoluna  Gidebilir?

İhlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir.  Başvuru süresine ilişkin Anayasa Mahkemesinin sert bir yaklaşım içerisinde olduğu bu sebepten süreye özellikle dikkat edilmesi tavsiye edilir. İhlalle ilgili kanun yollarının tüketilmesinden sonra son nihai kararın öğrenilmesi ile süre başlıyor. Bu öğrenme bazen UYAP vatandaş portal üzerinde dahi olsa AYM log kayıtlarının kontrolü ile süreyi başlatıyor ve süresi içerisinde yapılmayan başvuruyu süre yönünden esasa girmeden red kararı veriyor. Ayrıca kanun yolları tüketilmeden yapılan hakkında başvuru ret kararı verilmektedir.

AYM Bireysel Başvuruda Avukat ile Temsil Zorunlu mu?

AYM Bireysel başvuru yaparken avukat ile temsil zorunlu değildir.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Nasıl ve Nereye Yapılır?

Başvuru için öncelikle Anayasa Mahkemesinin web sitesinde yer alan başvuru formunun eksiksiz bir şekilde doldurulması gereklidir. Başvuruda ileri sürülen iddiaların temellendirilmesi için gerekli görülen belgelerin tarih sırasına göre numaralandırılarak her bir belge ana başlıklar halinde olacak şekilde dizi pusulası yapılmalıdır. Başvuru formunda bireysel başvuruya konu edilen olay ve yargısal süreç nedeni ile hangi hakların ihlal edildiği belirtilmelidir. Bireysel başvuru formunun sonuç bölümünde ileri sürülen ihlallerin tespiti ile ihlalin ortaya çıkardığı zararın giderilmesi için yeniden yargılama yapılması/uğranılan maddi ve manevi zararın tazmin edilmesi talep edilmelidir. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvurularda, AİHM’ne (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) yapılan başvuruların aksine en başta başvuru formunda tazminat miktarı belirlenerek talep edilmelidir. Bireysel başvurular, Ankara Ahlatlıbel Mahallesinde bulunan Anayasa Mahkemesine doğrudan yapılabileceği gibi mahkemeler veya yurt dışı temsilcilikler vasıtasıyla da yapılabilir.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Masrafı Ne kadar?

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru harca tabidir ve  bu harç miktarı her yıl değişmektedir. 2024 yılı için bireysel başvuru harcı 3.518,70 TL’dir. Başvuru harcının yatırıldığına dair belge başvuru formuna eklenmelidir. Başvuru vekil aracılığı ile yapılıyorsa baro pulu yapıştırılmış vekaletname örneği ve vekaletname suret harcı ödemesi yapılmış olmasına dikkat edilmelidir.

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Karar Örnekleri

AYM bireysel başvuru kararlarına AYM’nin web sitesinden ulaşmak mümkündür. Başvuru formu doldurulmadan önce bireylerin, hangi hakları ihlali edildiyse, ihlal edildiği değerlendirilen bu hak yönünden güncel kararların okunması faydalı olacaktır. Zira, AYM’nin zaman zaman içtihatlarından değişikliğe gittiği unutulmamalıdır.

Nihat Kuyubaşı başvurusu, (Başvuru Numarası: 2020/2509), Üçüncü sınıf emniyet müdürü olarak görev yapan başvurucu hakkında Emniyet Genel Müdürlüğü Yüksek Disiplin Kurulunun (Yüksek Disiplin Kurulu) kararıyla meslekten çıkarma cezası verilmiştir. Başvuru; ceza davasında beraat kararı verilmesine rağmen meslekten çıkarma cezası nedeniyle masumiyet karinesi ve adil yargılanma hakkının, meslekten çıkarma kararından kaynaklı olarak erken emeklilik sebebiyle düşük emekli aylığı almak zorunda kalınması nedeniyle mülkiyet hakkının, yargılamanın uzun sürmesi nedeniyle de makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir. AYM, masumiyet karinesinin ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA, başvurucunun diğer talepleri yönünden red kararı vermiştir.

Emre Kaya başvurusu, (Başvuru Numarası: 2021/26749), Başvuru, kararın sonucunu değiştirebilecek nitelikteki esaslı iddiaların karşılanmaması nedeniyle gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir. M.P. Şirketi ile akdedilen 1/6/2016 tarihli iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesine dayalı olarak şirkete ait Ankara’daki fabrikada kısmi süreli olarak iş güvenliği uzmanı unvanıyla görev yapmaktadır. fabrikada çalışan A.E.nin yaralanmasıyla sonuçlanan iş kazası meydana gelmiştir. A.E.nin söz konusu kaza üzerine 14/3/2017 tarihinde kolluğa başvuruda bulunması üzerine Ankara Batı Cumhuriyet Başsavcılığı (Başsavcılık) soruşturma başlatmıştır. Gerekçeli kararda, muhakeme sürecinde alınan her üç raporda da başvurucunun dava konusu olay bakımından tali kusurlu olduğuna dair tespitlere dayanılmıştır. Başvurucu, bilirkişi raporlarında kendisinin tali kusurlu olduğuna dair değerlendirmelere dayanak olan olguların doğru olmadığına dair iddiasını destekleyebilecek mahiyette deliller sunmasına rağmen, karardan anlaşıldığı üzere bu husus Mahkemece ayrı ve açık olarak tartışılmamış ve başvurucunun iddialarına cevap verilmemiştir. Bunun yanında nihai karar kesin nitelikte adli para cezası olduğundan kanun yolu incelemesinde de esasa etkili bu hususlar hakkında bir değerlendirme yapılamamıştır. Bu nedenle yargılama süreci bir bütün olarak değerlendirildiğinde başvurucunun gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği sonucuna varılmıştır.

Orhan Öngöz başvurusu,(Başvuru Numarası: 2020/27380), Başvurucu, eğitim kurumuna 2016-2017 eğitim ve öğretim yılı için çocuğunu kaydettirmiş ve 22/3/2016 tarihinde 11.380 TL ödeme yapmıştır. Ödediği kayıt ücretinin iadesi için 7/9/2016 tarihinde Trabzon Valiliğine müracaat etmiştir. Valilik 22/5/2019 tarihinde başvurucunun Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) ve/veya Paralel Devlet Yapılanmasına (PDY) aidiyeti, irtibatı ve iltisakı bulunduğunu belirterek talebini reddetmiştir.  Anayasa Mahkemesi, yine OHAL kapsamında bir eğitim kurumuna ödediği kayıt ücretinin iadesi talebinin başvurucunun terör örgütüyle irtibatlı ve iltisaklı olduğu gerekçesiyle reddedilmesine dair başka bir şikâyeti Ünal Şenel (B. No: 2019/4445, 28/2/2024) başvurusunda incelemiştir. Söz konusu başvuruda, okul kayıt ücretinin iade edilmemesinin kanuni dayanağıyla ilgili olarak norm denetimindeki kamu yararına yönelik meşru bir amacının bulunmadığına ilişkin tespit ve söz konusu kuralın iptali dikkate alınarak, başvurucunun mülkiyet hakkına yapılan müdahalenin meşru bir amacı olmadığı belirtilmiştir. AYM, Mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA, Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE, Kararın bir örneğinin mülkiyet hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Trabzon İdare Mahkemesine (E.2019/825, K.2019/1303) GÖNDERİLMESİNE karar vermiştir.